Brief 1
Lochem 10.8.'42
Geachte fam. Garritsen!
De koffer met inhoud hebben wij in dank ontvangen. U zult nu wel druk zijn met de oogst. Zoals ik hoor is de roggeoogst over het algemeen nogal tegengevallen. De toestand voor ons is nog niet beter geworden en ziet deze er donker uit. Algemeen zegt men wij naar Polen komen. Bij een grote razzia in Amsterdam hebben ze een broer van mijn vrouw medegenomen een man van achter in de vijftig en is dit wel heel erg. Ze heeft dan ook geen lust bij te schrijven. Kwam er maar eens gauw vrede! Allen laten u hartelijk groeten en in ’t bijzonder van mij.
[krabbel]
Brief 2
Lochem 19.8.'42
Beste vrienden!
Uw pakje met inhoud hebben wij in dank ontvangen. De toestand is altijd nog hetzelfde. Hedenmorgen zijn hier 4 Joodsche kennissen van mij vertrokken naar een werkkamp in Lievelde bij Lichtenvoorde. Ik scheen afgekeurd te zijn, want hedenmorgen kreeg ik een kaart om morgen in Zutphen te komen ter herkeuring. Dus maar weer afwachten. Mijn zwager uit Lochem is ook naar het kamp in Lievelde. Mijn andere zwager uit A'dam weten we niet waar deze is of in Drenthe òf doorgestuurd. Verder nieuws weet ik ook al niet te melden.
Hopen de tijd gauw anders mag worden.
Met hartelijke groet
[krabbel, vervolg:]
Beste fam. Garritsen!
Namens Moeder wil ik ook een paar woorden bijschrijven. Hopelijk is Uw gezondheid nog steeds goed, wat hier gelukkig ook het geval is. Dat is dan ook de hoofdzaak, want zolang je gezond bent, kun je werken en dat moeten we nu eenmaal, daar wordt wel voor gezorgd! U zult het wel raar gevonden hebben, dat ik nooit eens wat bijschreef en gedacht hebben, dat ik U was vergeten, maar daarvoor zou heel wat moeten gebeuren! Dat ik nooit bijschreef kwam echter, doordat ik meestijds in Enschede was als Vader schreef. Daar ga ik echter niet meer naar toe, want zoals U weet, moet ik met een reisvergunning reizen. Die van mij was 10 juli afgelopen en toen ik voor de nieuwe cursus een nieuwe aanvroeg, is deze geweigerd. Maar dat is ook al ‘t ergste niet, voor leren hoop ik nog eens gelegenheid te krijgen. Voor de variatie help ik m’n Moeder nu in de huishouding, wat ik wel niet al te leuk vind, maar wat toch moet gebeuren. Wat is het jammer dat ik in de vacantie niet eens naar U toe kon komen. Vader en ik waren ’t vast van plan geweest. Ook Herman [?de roepnaam van zoon Sander?] vond het destijds zo leuk bij U, dat hij nog graag eens was meegekomen. Op ’t ogenblik zal het bij U ook wel prettig zijn, vooral ’s avonds. Heeft U het nog druk met ’t werk? De rogge zal al wel binnen zijn, mooi op tijd voor die hitte. Wat is het toch afschuwelijk dat U zoveel beesten moet leveren, een ieder krijgt z’n deel wel. Maar met Gods hulp komt ook aan deze tijd een einde en dan liefst een goed eind. Evenals U bidden wij ook dagelijks om redding, al worden we wel eens ongeduldig, toch mag men niet wanhopen. We moeten ieder ons opgelegd deel dragen. Van Vader hoorde U al van de keuring, dwz. herkeuring. Herman [?] moet nu ook gekeurd worden (nl. allen tussen 18-40). U begrijpt, dat Moeder deze keer niet veel lust heeft om bij te schrijven en daarom excuseert U haar misschien wel.
Ontvangt u de hartelijke groeten van Uw toeg.
Jans V.
[marge] Wat waren we blij met de groenten. Hartelijk bedankt, hoor!
Brief 3
Lochem 26.8.'42
Beste vrienden!
Van hieruit wil ik U nog eenmaal schrijven alvorens ik naar het kamp ga. Morgen (Donderdag) vertrek ik naar Ede en met mij verschillende andere w.o. ook de Duitsche jongen die wij in huis hebben. Hebt U nog kennissen in die buurt waarmede ik nog verbinding zou kunnen krijgen? Als het mogelijk is om desnoods nog levensmiddelen te krijgen want de voeding zal wel te wenschen overlaten. Weet u waar Brouwer is? Als ik het geluk eens had hij daar zou zijn! Wij komen onder de Heidemaatschappij naar ik denk. Ik wil u nogmaals hartelijk danken wat U in deze tijd voor mij hebt gedaan. Moge G’d U belonen! Mocht alles voor ons nog eens goed komen, dan hopen wij U na den oorlog nog eens bij U te komen. Ik denk niet dat ik vanuit het kamp U zal schrijven omdat alles wel gecensureerd zal worden en moeten ze Uw adres niet weten.
Het gaat u allen goed!
Met hartelijke groeten
[krabbel]
Brief 4
Kamp Westerbork [zonder datum, maar van na 4 oktober 1942, de dag van zijn aankomst in Westerbork]
Beste fam. Garritsen!
Uw brief kwam door bevriende handen in ons bezit. Ik zal u nu vertellen hoe het ons vergaan is. Ik werd zaterdagmorgen 3 Oct met alle kampbewoners in Ede door de groene politie weggehaald en naar Arnhem vervoerd. Wij kwamen daar +12 uur en hebben daar tot de volgende dag 10 uur op een bewaerplaats gelegerd ook des nachts op de steenen vloer in de buitenlucht. Des zondagsmorgens zijn we doorgebracht naar het kamp Westerbork. Toen ik hier aankwam was mijn vrouw met kinderen ook hier. Zij waren vrijdagavond om kwart over acht door de politie uit huis gehaald en hebben de nacht op het politiebureau doorgebracht en daarna des morgens doorgevoerd hiernaartoe. Met mijn vrouw alle andere vrouwen en kinderen waarvan de mannen in kampen waren. Er zijn hier +13.000 menschen. De toestand is hier ontzettend èn wat hiegiène betreft èn wat levensmiddelen betreft. Ik wil hier niet verder over uitweiden. Nu is mijn verzoek wilt U ons levensmiddelen zenden als wij van het kamp moeten bestaan komen wij om. U behoeft niet bevreesd te zijn er komen hier dagelijks honderden pakjes aan. Zet er desnoods een andere naam op als afzender. Mijn adres is: SJ Vromen, lager Westerbork, post Hooghalen Oost barak 55/A bed 24.
Bij voorbaat dank
Wij hopen niet doorgesluisd worden naar Polen.
Van ons allen de beste groeten
Het gaat U goed
[krabbel]
Brief 5 of 6
Westerbork 19.10.'42
Beste fam. Garritsen!
Uw pakje kwam hedenmorgen in ons bezit, waarvoor onzen grooten dank. Moest ik eerst een noodkreet heffen omtrent levensmiddelen, inmiddels hebben wij van diverse familieleden zoo veel binnen gekregen wij die nu niet meer nodig hebben. Ook hebben wij geen financieele behoeften. Onzen dank voor het aanbod. Als U zeep kunt missen, dan heel graag, doch niet anders als u het beslist missen kunt. Zijn er nog rookartikelen bij U te krijgen?
Vandaag was een gevaarlijke dag voor ons, doch het is bezworen.
Met hartelijke groeten
[krabbel]
Brief 6 of 5
[gestuurd vanuit Westerbork, datum onbekend]
Lieve fam. Garritsen
Onze hartelijke dank voor uw mooie zending. Wij waren er zeer blij mede en vinden het tevens vreselijk onder deze omstandigheden wat te moeten ontvangen. Wij hopen dat u wenschen in vervulling mogen gaan en er spoedig voor allen een beter en gezonder tijd mogen aanbreken. Het leven is hier zeer moeilijk, werken behoef U niet. Het mag wel, maar dit is eigenlijk een doorgangskamp. Men treft er menschen van alle leeftijden van 1 dag tot 96 jaar en kan men zich niet voorstellen enfin, het zal zoo moeten zijn. Met vele groeten en nogmaals onze dank van ons viertjes, uw MVK
Noot Alice Garritsen
Kort hierna, op 2 november 1942, is het gezin vanuit Westerbork op transport gesteld naar Auschwitz. Mietje en beide kinderen zijn na hun aankomst op 5 november 1942 onmiddellijk vergast. Salomon Joseph is waarschijnlijk eerst nog gedwongen tewerkgesteld in de omgeving van Kozel. Daar hield de trein een tussenstop en moesten een groot aantal mannen tussen de 15 en 50 jaar de trein verlaten. Hij is uiteindelijk op 31 maart 1943 ergens in Midden-Europa om het leven gekomen. [bron: redactie Joods Monument]
De relatie tussen dit gezin en mijn ouders is mij niet bekend. Uit de brieven blijkt dat ze wel ooit een bezoek aan mijn ouderlijk huis (omgeving Voorst/Klarenbeek) hebben gebracht. Ik vond deze brieven te laat om er nog vragen over te kunnen stellen.
De originele brieven bevinden zich in herinneringscentrum Kamp Westerbork